Bài viết này là một phần trong loạt bài viết của The Globe mô tả về từng sinh viên tại Đại Học Cộng đồng Salt Lake và hành trình quốc tế đưa họ từ quê hương độc đáo của mình đến ngôi nhà mới ở Utah.
Bảo Lâm di cư đến Utah từ Việt Nam vào năm 2018. Khi đó anh 20 tuổi, anh chuyển đến để đoàn tụ với cha mình, người đã sống ở Hoa Kỳ sau khi trở thành người tị nạn chiến tranh vào những năm 1980.
Hiện 27 tuổi, Lâm, sinh viên chuyên ngành sản xuất video và phát thanh tại Đại Học Cộng đồng Salt Lake, làm nhiếp ảnh gia và quay phim cho tờ The Globe.
“Lúc đầu tôi chuyển đến Utah để sống với bố, nhưng bây giờ tôi rất thích Utah vì nơi đây rất yên bình và người dân rất tốt bụng,” Lâm nói.
Câu chuyện về nước Mỹ của Lâm bắt đầu khi cha anh chạy trốn khỏi quê hương trong cuộc chiến tranh giữa hai nước láng giềng Việt Nam và Campuchia. Cuộc xung đột xảy ra ngay sau khi Chiến tranh Việt Nam kéo dài gần 20 năm kết thúc.
Theo Viện Chính sách Di cư, số lượng người Việt Nam nhập cư vào Hoa Kỳ đã tăng gấp đôi trong những năm 1980 và 1990, đạt gần một triệu người vào đầu những năm 2000.
Cha của Lâm là một trong số nhiều người tị nạn tìm kiếm nơi tị nạn sau hai cuộc chiến tranh thảm khốc. Đầu tiên, ông được đưa đến Texas, nhưng cuối cùng đã đến Utah.
“Bố tôi có một số anh em họ là người tị nạn ở Utah trước,” Lâm giải thích. “Và họ nói rằng ở Utah dễ xin việc hơn ở Texas… mức sống ở đây ổn định hơn và tốt hơn [ở Utah] so với Texas đối với bố tôi vào thời điểm đó.”
Trong khi cha của Lâm kiếm sống ở Utah, Lâm lớn lên ở thành phố Rạch Giá của Việt Nam, nơi anh sống với mẹ và em trai trong một ngôi nhà nhỏ có hai phòng ngủ.
Lâm cho biết anh nhớ quê hương mình vì bờ biển đẹp như tranh vẽ, lễ hội thả diều thường niên, các chợ thực phẩm ngoài trời, kênh đào và sông ngòi dùng làm phương tiện giao thông, và kể từ ít nhất năm 2007, nền văn hóa hip-hop đã bùng nổ ở đây.
Cuộc sống ở Rạch Giá
Thành phố Rạch Giá nằm trên Vịnh Thái Lan ở vùng Tây Nam Việt Nam. Thành phố này nằm ở cửa sông Mê Kông, một trong những con sông lớn nhất ở Châu Á.
Khu vực này, được gọi là vùng Đồng bằng sông Cửu Long, có nhiều sông và kênh nhỏ hơn phân nhánh từ sông chính. Những con sông và kênh này là đường giao thông vận chuyển hàng hóa, gia súc, gạo và người dân sau khi Chiến tranh Việt Nam đã phá hủy nhiều tuyến đường bộ.
Phía sau thành phố là những cánh đồng lúa trải dài hàng dặm. Theo tờ Hanoi Times, Việt Nam đứng thứ năm trên thế giới về sản lượng lúa gạo vào năm 2017. Phần lớn lúa gạo được vận chuyển bằng thuyền, đặc biệt là trên sông Mê Kông và nhiều nhánh của nó.
Trước chiến tranh, ông bà của Lâm sống trên một con sông địa phương, trong một ngôi nhà trên những cột trụ khiến tòa nhà một nửa nằm trên đất liền và một nửa nằm trên mặt nước.
“Hồi đó, chưa có đường sá nên [ông bà tôi] phải dùng thuyền máy nhỏ để di chuyển trên sông”, ông Lâm kể.
Tuy nhiên, Lâm cho biết những con đường mới đã được xây dựng cách đây hơn 20 năm, giúp người nông dân trồng lúa và thợ săn dễ dàng mang thực phẩm của họ đến các khu chợ ngoài trời mà anh ấy thường lui tới khi còn nhỏ.
“Hàng trăm người ngồi trên phố, và họ gọi đó là chợ đường phố,” Lâm nói. “Một số người săn bắt cá, rắn, rùa và thậm chí cả mèo hoang trong rừng, và mang [chúng] đến chợ để bán.”
Lâm lưu ý nông nghiệp đã ảnh hưởng đến thị trường như thế nào.
“Nhưng giờ đây họ có những trang trại với nhiều gia súc, gia cầm hơn, vì vậy họ không phải đi săn trong rừng nữa”, anh giải thích và nói thêm rằng các khu chợ ngoài trời vẫn tồn tại, nhưng ít đông đúc hơn và ít được người dân sử dụng hơn vì các cửa hàng tạp hóa mới xuất hiện ở thành phố cách đây vài thập kỷ.
Đường sá và cơ sở hạ tầng mới của Rạch Giá cũng làm tăng sự phổ biến của xe máy trong giao thông. Lâm cho biết đường phố có thể đông đúc và ồn ào, nhưng nói thêm rằng một trong những tuyến đường anh thích nhất là đường ven biển, giáp ranh thành phố với Vịnh Thái Lan.
“Tôi thích quê hương mình nằm cạnh biển,” Lâm nói. “Bạn có thể đi trên con đường cạnh biển bằng xe máy và ngắm hoàng hôn.”
Một hoạt động khác mà Lâm yêu thích khi còn ở Rạch Giá là mùa thả diều hàng năm, bắt đầu vào cuối tháng 2 sau lễ đón Tết Nguyên đán của Việt Nam .
“Bạn tôi đã làm cho tôi một con diều khi tôi còn nhỏ,” Lâm nói. “Tôi đã từng thấy [diều] trước đây nhưng chưa bao giờ tự mình thả diều.”
Lâm cho biết, mùa xuân ở Rạch Giá ít mưa nên thả diều là hoạt động được nhiều người ưa chuộng ở bờ biển cho đến hết mùa hè.
“Có một vài tháng vào mùa xuân, trời mưa suốt buổi sáng nhưng buổi chiều thì không, vì vậy bạn có thể thả diều”, anh giải thích.
“Quê tôi có hai mùa, mùa mưa và mùa nhiều mưa”, Lâm nói đùa.
Người dân địa phương cũng buộc các nhạc cụ như sáo và chuông vào diều, tạo nên âm thanh du dương cho không khí trong lành của đại dương.
“Ở Việt Nam, họ gắn sáo vào diều và khi chúng bay, chúng tạo ra âm nhạc. Thật thú vị,” Lâm nói.
Nhưng sự giới thiệu của Lâm về âm nhạc và nghệ thuật ở Rạch Giá không chỉ giới hạn ở hoạt động thả diều. Thành phố này cũng có nền văn hóa hip-hop sôi động, mà Lâm đã đắm mình vào từ khi còn rất nhỏ, và anh cho biết đó là một trong những phần quan trọng nhất trong cuộc sống của mình cho đến ngày nay.
Hip-hop ở Rạch Giá
Lâm cho biết hip-hop trở nên phổ biến ở Việt Nam vào khoảng năm 2007 và anh “bắt đầu nhảy và tìm hiểu về văn hóa hip-hop vào năm 2008 hoặc 2009”.
Khi đó Lâm mới 11 tuổi và anh cho biết anh và bạn bè được truyền cảm hứng nhiều nhất từ ba nghệ sĩ hip-hop nổi tiếng thế giới: Eminem, 50 Cent và Snoop Dogg.
Theo nghiên cứu từ Đại học Duke, nhạc rap và hip-hop, cũng như các phong cách nhảy đi kèm, đã trở nên phổ biến ở Việt Nam từ đầu những năm 1990, khi đất nước này bắt đầu hội nhập với nền kinh tế thế giới.
Văn hóa hip-hop của Mỹ cũng có một số ảnh hưởng đến Việt Nam, vì nhiều người dân Việt Nam vẫn giữ liên lạc với gia đình đang sống tại Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, theo Lâm, không phải mọi phong tục của người Mỹ đều được ưa chuộng ở Việt Nam như hip-hop. Ông cho biết rock ‘n roll, một sáng tạo khác của người Mỹ, hiện nay ít phổ biến hơn hip-hop ở Rạch Giá.
“Rock ‘n roll cũng đã có ở đó trong nhiều thập kỷ nhưng [các nghệ sĩ địa phương] vẫn chưa mở rộng nó nhiều như vậy,” Lâm nói. “Hip-hop lớn hơn… đó là thể loại nhạc thu hút [người dân địa phương] hơn ở đó.”
Lâm lấy chương trình thi rap nổi tiếng Rap Viet làm bằng chứng cho thấy các nghệ sĩ Việt Nam đã tiếp thu hip-hop và phát triển nó như thế nào — sáng tác nên những bài hát, album và điệu nhảy của riêng họ, kết hợp văn hóa Việt Nam với nhạc hip-hop Mỹ.
Lâm cho biết nghệ sĩ rap Việt Nam Long Non La là nghệ sĩ anh yêu thích. Khi anh lớn lên và mỗi khi anh trở về, Lâm và bạn bè của anh thường nhảy ngoài trời bên bờ biển, với nhạc hip-hop làm nền và nhịp điệu. Nghệ sĩ Long Non La là sự lựa chọn thường xuyên cho các điệu nhảy của họ.
Cuộc sống ở Hoa Kỳ
Giờ đây, Lâm đã ở Mỹ được 7 năm, anh đã có những bước tiến lớn trong sự phát triển bản thân và sự nghiệp.
Mặc dù Lâm đã tốt nghiệp trung học phổ thông tại trường tư thục ở quê nhà Rạch Giá, anh đã lấy được bằng tốt nghiệp trung học phổ thông Hoa Kỳ từ Trung tâm hướng dẫn và đào tạo Horizonte ở Salt Lake City ngay sau khi chuyển đến sống cùng cha mình. Lâm cho biết đó là nơi anh biết đến Đại Học cộng đồng Salt Lake.
“Khi tôi nhận được bằng tốt nghiệp trung học, [các cố vấn tại Horizonte] đã giới thiệu tôi đến SLCC,” Lâm nhớ lại. “Họ nói rằng đó là một bước tiến tốt cho một người vẫn cần các lớp ESL [Tiếng Anh như Ngôn ngữ Thứ hai] và rằng tôi có thể đến Đại học Utah khi tôi hoàn thành.”
Mặc dù Lâm không thông thạo tiếng Anh khi bắt đầu học tại SLCC, anh đã tham gia thêm các lớp ESL tại trường và hiện không gặp vấn đề gì khi viết bằng tiếng Anh và hoàn thành bài tập với hướng dẫn chỉ bằng tiếng Anh.
Khi được hỏi ai là người đã giúp anh nhiều nhất trong thời gian học tại SLCC, Lâm trả lời “Mọi người đều giúp tôi rất nhiều… Tôi đã học được từ mọi người”.
Mẹ và em trai của Lâm đã cùng anh và cha anh đến Utah cách đây hơn một năm. Em trai anh sẽ theo học tại SLCC vào học kỳ mùa thu. Và mặc dù Lâm vẫn về Việt Nam hàng năm, anh cho biết vì mẹ anh hiện đang ở đây, anh có thể sẽ ít về Rạch Giá hơn.
Giống như một phép biện chứng triết học, Lâm nhớ nhà, nhưng lại yêu Utah, anh nói. Anh vừa trở về Việt Nam trong một tháng vào tháng 6 năm 2024, và cho biết anh đã có khoảng thời gian tuyệt vời – nhảy hip-hop ở nơi công cộng với bạn bè, ghé thăm các khu chợ ngoài trời, chạy xe máy dọc bờ biển và trân trọng nơi đã sinh ra và nuôi dưỡng anh khi còn trẻ.
